ÖLÜM TAZMİNATI - VEFAT TAZMİNATI - ÖLÜM HALİNDE KIDEM TAZMİNATI

ÖLÜM TAZMİNATI

HAKKINDA BİLGİLER

1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6098 sayılı Borçlar Kanunu ile birlikte işverene getirilen yükümlülüklere düzenlemeler getirilmiş olmakla birlikte bunun yanında  ilave sorumluluklar da getirilmiştir. İşçi-işveren sorumlulukları gözden geçirilmiştir. 4857 sayılı İş Kanunu her ne kadar çalışma hayatında işçi lehine hükümler içerse de işçi ve işveren adına yükümlülükler 6098 sayılı Borçlar Kanunu ile düzenlenmiş ve hüküm altına alınmıştır.

Bu yazımızda sizlere İş Kanunumuzda bahsedilen kıdem tazminatı konusundan farklı bir tazminat olan ve sık sık da kıdem tazminatı ile karıştırılan fakat içerdiği hükümleri 6098 sayılı Borçlar Kanunundan alan “ölüm tazminatı” hakkında bilgiler vereceğiz.

İş sözleşmesi, işçinin ölümüyle sona erer. 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu 01/Temmuz/2012 tarihinde yürürlüğe girmiş ve 440 nolu maddesi ile birlikte işçinin ölümü halinde, işverene işçinin yakınlarına ölüm tazminatı ödenmesini emrediyor.

 4721 sayılı MK /35.Maddesi ile Gaiplik olayı da ölüm ile birlikte ele alınır.

MADDE 440- Sözleşme, işçinin ölümüyle kendiliğinden sona erer. İşveren, işçinin sağ kalan eşine ve ergin olmayan çocuklarına, yoksa bakmakla yükümlü olduğu kişilere, ölüm gününden başlayarak bir aylık; hizmet ilişkisi beş yıldan uzun bir süre devam etmişse, iki aylık ücret tutarında bir ödeme yapmakla yükümlüdür.

ÖLÜM TAZMİNATI

İşveren, işçinin sağ kalan eşine ve ergin olmayan çocuklarına, yoksa bakmakla yükümlü olduğu kişilere, ölüm gününden başlayarak bir aylık; hizmet ilişkisi beş yıldan uzun bir süre devam etmişse, iki aylık ücret tutarında bir ödeme yapmakla yükümlüdür.

Bu durumda iş sözleşmesi işçinin kişiliği ve özellikleri göz önünde tutularak kurulduğundan,onun ölümüyle birlikte kendiliğinden son bulur.

Genel Kanun ve Özel Kanuna Göre Değerlendirme

6098 sayılı Borçlar Kanunu Genel Kanundur.

4857 sayılı İş Kanunu, 854 sayılı Deniz İş Kanunu, 5953 sayılı Basın İş Kanunu ise özel kanun olarak yer alır.

Genel Kanunda yer alan hükümler ,özel kanunlarda yer almaması halinde Genel Kanun Hükümlerine başvurulur.

Hem genel hem de özel kanunda yer alması halinde özel kanun hükümleri geçerli olacaktır.

Ölüm Tazminatı 5953 sayılı Basın İş Hukukunda/18 Maddesinde Ölüm Tazminatına  yer verilmiştir.

4857 İş Kanunu ve 854 sayılı Deniz İş Hukukunda Ölüm Tazminatına değinilmemiştir.

Bu durumda 6098 sayılı Kanunda yer alan uygulama 854 ve 4857 sayılı İş Kanunlarına tabi çalışanlar için geçerli bir uygulama olacaktır.

İş Kazalarında doktrinde ayrıca bunun dışında tazminatlara yer verildiğinden bu tazminat ile diğer tazminatlar birbirine karıştırılmamalıdır.

ÖLÜM TAZMİNATINDAN

YARARLANMA KOŞULLARI

*        Taraflar arasında düzenlenen iş sözleşmesinin işçinin ölümüyle kendiliğinden sona ermesi (Bu ölüm iş akdi sürerken olacak şekilde, ecelle yada iş kazası ile diye ayrıma gidilmemiştir.)

*        Ölüm durumunda işveren işçinin sağ kalan eşine, ergin olmayan çocuklarına (evlatlık dahil) (18 yaş altı/Medeni Hukuka göre ergin sayılmayan haller )

*        Bekar olması halinde bakmakla yükümlü olduğu kişilere (anne,baba,kardeş)

*        İşçinin hizmet süresi 5 yıldan az ise bir aylık ,

*        İşçinin hizmet süresi beş yıldan fazla ise iki aylık ücret tutarında ödeme yapılır.(Bu ücret brüt aylık ücreti olacaktır.)

Madde açık olup ,bir işçinin ölümü halinde hak sahiplerine ödenmesi gereken tazminat miktarı belirlenmiştir.

Ölüm tazminatına hak kazanılmasında iş akdinin belirli /belirsiz süreli ya da kısmi süreli olması herhangi bir farklılığa neden olmuyor.

Ölüm tazminatının hesabında dikkate alınacak ücret işçinin son çıplak (temel) ücretidir. Kanundaki hüküm nispi emredici nitelikte olduğundan tazminat miktarı sözleşmelerle artırılabilir.

Ölüm tazminatı öncelikte işçinin eşi ve ergin olmayan çocuklarına ödenecektir.

Mirasçı eş olmak için 4721 sayılı MK göre resmi nikahlı eş anlaşılmaktadır.

Ergin çocukların bedensel, ruhsal, sosyal ve ekonomik durumları ne olursa olsun ölüm tazminatı almaları mevcut düzenleme karşısında mümkün değildir .

4721/364 Maddesine göre bekar olarak ölen işçinin mirasçıları olarak üst ve alt soylarına kadar gidilmektedir.

Ölüm tazminatının paylaştırılmasında eşit olarak bölüştürme dikkate alınsa da yasal boşluk 4721 sayılı MK ile mirasın paylaşım esasları dikkate alınacaktır.

Ölüm tazminatı da denen bu ödemeden yasal mirasçıların tümü yararlanamaz.

Bu madde ile ödenmesi gereken tazminata “ÖLÜM TAZMİNATI’’ denilmektedir.

KIDEM TAZMİNATI İLE ÖLÜM TAZMİNATI

BİRBİRİNDEN FARKLIDIR

Kısaca Kıdem Tazminatı  ve ölüm tazminatı ,birbirlerinin alternatifi değil ,bir diğeri diğerinin yerini tutan bir ödeme kalemi de değildir. İkame konusu yapılacak ödeme olarak anlaşılmamalıdır.

Günümüzde hukuksal sorun olarak tartışılsa da Borçlar Hukukuna tabi çalışanlar bu tazminatı alır görüşü denilse bile , İş Hukuku ,Deniz İş Hukukuna tabi çalışan ve işveren arasında oluşacak sorunlarda açıklayıcı madde olmadığında 6098 sayılı Borçlar Hukuku devreye girecektir.

Özellikle işçinin ölümü ile iş sözleşmesi sona erdiğinde Kıdem Tazminatı ile ilişki kurmadan Borçlar Kanunun 440 Maddesi gözü ile bakılarak ölüm tazminatı alma yolunu hak sahipleri araştırması gerekmektedir.

VEFAT HALİNDE

KIDEM TAZMİNATI ÖDENMESİ

En az 1 yıl kıdemi olan işçinin ölmesi halinde, kıdem tazminatı yasal mirasçılarına ödenir. İşçinin ölümü 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14’üncü maddesinde kıdem tazminatı nedenleri arasında sayılmıştır.

Vefat halinde çalışanın 1 yıllık kıdemi varsa, ölümden dolayı hak sahiplerine kıdem tazminatı ödemesi yapılmaktadır.

ÖLÜM HALİNDE

ÜÇ YARDIM NELERDİR?

Ölümle birlikte;

Birinci ödeme çalışırken (iş sözleşmesi devam ederken) ölümle sonuçlanması halinde BK 440'ıncı Maddesine göre Ölüm Tazminatı

İkinci Ödeme 1475/14'Maddesine Göre Kıdem Tazminatı

Üçüncü Ödeme ise SGK tarafından sigortalının vefatı ile birlikte Cenaze Yardımı

SGK cenaze yardımı

Sosyal güvenlik mevzuatımızda ölüm sigortasından sağlanan haklardan biri de ölen sigortalı için cenaze ödeneği verilmesidir. Cenaze ödeneği; iş kazası veya meslek hastalığı sonucu, sürekli iş göremezlik geliri, malullük veya yaşlılık aylığı almakta iken veya kendisi için en az 360 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi bildirilmiş iken ölen sigortalının ailesine verilir. 
Cenaze ödeneği sigortalının sırasıyla eşi, yoksa çocuklarına, o da yoksa ana veya babasına, o da yoksa kardeşlerine verilir. Cenazenin bu kişiler dışında gerçek veya tüzel kişiler tarafından kaldırıldığının belgelenmesi durumunda, masraflar gerçek veya tüzel kişilere ödenir. Cenaze ödeneği verilebilmesi için, hak sahiplerince ölüm tarihini belirten bir dilekçe ile kuruma başvurulması gerekir.

İşverenin Ölümü ve İşverenin Ölümü

Halinde Ölüm Tazminatı

Borçlar Kanunu’nun 440.maddesindeki “işçinin ölümü” başlığı altında yer alan ölüm tazminatının yanı sıra aynı sayılı Kanunun 441. Maddesinde de işverenin ölümü halinde neler olacağı ve hak sahiplerinin haklarını kimlerde talep edeceği düzenlenmiştir.

Buna göre Borçlar Kanunu’nun 441. Maddesi şu şekildedir :

‘ İşverenin ölümü halinde, yerini mirasçıları alır. Bu durumda işyerinin tamamının veya bir bölümünün devri ile gerçekleşen hizmet ilişkisinin devrine ilişkin hükümler kıyas yoluyla uygulanır.

Hizmet sözleşmesi ağırlıklı olarak işverenin kişiliği dikkate alınmak suretiyle kurulmuşsa, onun ölümüyle kendiliğinden sona erer. Ancak, işçi sözleşmenin süresinden önce sona ermesi yüzünden uğradığı zarar için mirasçılardan hakkaniyete uygun bir tazminat isteminde bulunabilir.’

Maddeden de anlaşılacağı üzere; bir işverenin ölümü halinde işçi, mevcut hakları için işverenin mirasçılarına başvurabilecek ve ilgili tazminat haklarını işverenin mirasçılarından talep edebilecektir.

ÖRNEK:

İşçi, 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi olarak bir işyerinde aylık 5.000 lira ücretle 6 yıldan beri çalışırken ölmüştür. Ali Beyin yakınlarına ne kadar kıdem tazminatı ve ölüme bağlı ücret ödenir?

Ali Beyin mirasçılarına 5.000 x 6 = 30.000 lira kıdem tazminatı ödenecek. Ölüme bağlı olarak da 5.000 x 2 = 10.000 lira ücret ödenecek.

Buna göre işçinin mirasçılarına kıdem tazminatı ve ölüm tazminatı olarak toplam 40.000 lira ödenecektir. Ayrıca cenaze ödeneği de SGK tarafından ödenecektir.

PAYLAŞ :