Çalışanın kaza geçirmesi, hastalanması gibi sağlık sorununa neden olan durumlarda, doktor tarafından çalışana istirahat raporu verilebilmektedir. İş görmezlik belgesi olarak tanımlanan bu belgede görülen iş görmeme sürelerinde işveren işçiyi çalıştıramaz. Rapor süresinin takdiri doktorda olmakla birlikte, bazı yasal sınırlamalar da mevcuttur.
İşçi raporlu olduğu sürelerde, işyerine gelmek ya da çalışmaya devam etmekle mükellef değildir. Bu nedenle işçinin uzun süreli ya da sık sık raporlu olması çalışma düzenini olumsuz etkileyebilmektedir. İstirahat raporları geçmişten beri fazlaca istismar edilen bir konu olduğu için bu durumun sık sık gerçekleşmesi işverenin algısında da olumsuzluğa yol açabilmektedir. Bu nedenle alınan raporlar işveren teslim edildiğinde işveren tarafından titizlikle incelenmekte, bir doktordan alınan aynı raporların geçerliliği sorgulanmaktadır.
İşyeri Hekimi ve Aile Hekimi Rapor Süreleri
Çalışan hastalık durumlarında işyeri hekimine de başvurabilmektedir. İstirahat gerektiren hastalıklar için işyeri hekimi işçiye en fazla 2 gün rapor verebilmektedir.
Aile hekimleri ise, tek seferde 10 gün rapor verebilmektedir. Bu rapor 10 günün sonunda sona eren bir “çalışır” raporu da olabilir, 10 günün sonunda tekrar hekim tarafından değerlendirilmesi yapılacak bir “kontrol” raporu da olabilir. Aile hekimi eğer rapor sonunda “kontrol” notu belirtmişse, işçinin rapor bitiminden sonra tekrar istirahat etmesi kanaatindeyse vereceği rapor yine en fazla 10 gün olacaktır. Bu durumdan da anlaşılacağı üzere, aile hekimi tek seferde en fazla 10 gün olmak üzere toplamda en fazla 20 gün rapor verebilir.
İşyeri hekimi ve aile hekimi dışındaki doktorlara muayene olunması durumunda ise, aile hekiminde olduğu gibi tek hekim tek seferde en fazla 10 gün rapor verebilmektedir. Ek olarak Tek Hekim yılda en fazla 40 gün rapor yazabilmektedir. Tek bir hekimin bir işçiye yıl içerisinde verdiği iş göremezlik raporu 40 günü aşmışsa, SGK 40 günü aşan rapor için işçiye işgöremezlik ödeneği ödemeyecektir.
Heyet Raporları
Çalışanın daha ciddi ya da iyileşme süreci uzun sağlık sorunları oluşmuşsa, aile hekimi ya da tek hekimin verdiği raporlar yeterli gelmeyebilir. Bu durumda daha uzun süreli rapor olabilmek için birden fazla hekimin onayı gerekmektedir. Bu raporlar ise heyet raporlarıdır.
Heyet raporları en fazla 6 ay süresince olup hayati durumların söz konusu olmasında bu süreç uzatılabilmektedir.
Rapor Nedeniyle İş Akdinin Feshi
4857 sayılı İş Kanunu, işçinin uzun süreli ve kesintisiz devam eden bir raporu var ise raporlu olunan süresinin, işçinin ihbar süresini 6 hafta daha aşması durumunda, işverene sözleşmeyi haklı nedenle feshetme imkânı tanımaktadır.
Bu durum 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25/I-(b) maddesi ile açıkça şu şekilde belirtilmektedir; “…işçinin hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi hallerde işveren için iş sözleşmesini bildirimsiz fesih hakkı; belirtilen hallerin işçinin işyerindeki çalışma süresine göre 17 nci maddedeki bildirim sürelerini altı hafta aşmasından sonra doğar. Doğum ve gebelik hallerinde bu süre 74 üncü maddedeki sürenin bitiminde başlar…”
İstirahat raporlarında sağlık kurulu onayı gerektiren süre nedir?
Sigortalılara tеk bir doktor tarafından kеsintisiz еn çok 10 günlük rapor vеrilеbilmеktеdir. Raporda bеlirtilmiş olması şartı ilе, kontrol muayеnеsi sonrası bu sürе 20 günе kadar uzayabilmеktе, 20 günü aşan raporların sağlık kurulu tarafından vеrilmеsi gеrеkmеktеdir. Sigortalılara bir yıl içindе tеk bir doktor tarafından vеrilеbilеcеk rapor sürеsi 40 gün olabilmеktе, bu sürеyi aşan durumlarda sağlık kurulu onayı gеrеkmеktеdir.
SGK tarafından yayınlanan 5510 Sayılı Kanunun Kısa Vadеli Sigorta Kollarına İlişkin Uygulamaları konulu gеnеlgеdе yеr vеrilеn açıklama aşağıdaki gibidir. Ayaktan tеdavilеrdе hizmеt akdiylе bir vеya daha fazla işvеrеn tarafından çalıştırılan sigortalıya tеk hеkim raporu ilе bir dеfada еn çok 10 gün istirahat vеrilеbilir. İstirahat sonrasında kontrol muayеnеsi raporda bеlirtilmiş isе toplam sürе yirmi günü gеçmеmеk kaydı ilе istirahat uzatılabilir.
Yirmi günü aşan istirahat raporları sağlık kurulunca vеrilir. Sağlık kurulunun ilk vеrеcеği istirahat sürеsi sigortalının tеdavi altına alındığı tarihtеn başlamak üzеrе altı ayı gеçеmеz. Tеdaviyе dеvam еdilmеsi hâlindе malullük hâlinin önlеnеbilеcеği vеya önеmli oranda azaltılabilеcеği sağlık kurulu raporu ilе tеspit еdilirsе bu sürе uzatılır.
SGK mevzuatına göre istirahat raporu bulunan işçilere istirahatli oldukları süre boyunca işverenlerinin ücret ödeme zorunluluğu bulunmuyor.
Ancak işverenlerin söz konusu sürelerde ücret ödemesi halinde de bir sakınca görülmüyor. Sadece yapılacak SGK işlemleri değişiyor.
SGK HANGİ HALLERDE RAPOR PARASI VERMEKTEDİR?
İşçilerin hastalanmaları halinde SGK tarafından yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulu raporlarında belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalışamama hallerinde iş göremezlik ödeneği veriliyor.
Halk arasında ‘istirahat parası’ veya ‘rapor parası’ olarak da bilinen bu uygulamadan hastalık halinde faydalanmak için iş göremezliğin başladığı tarihten önceki 1 yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla geçici iş göremezliğin 3. gününden başlamak üzere her gün için istirahat parası ödeniyor.
Hastalık halinde iş kazası ve meslek hastalıklarından farklı olarak hastalığın ilk 2 günü için SGK rapor parası vermiyor.
SGK mevzuatına göre istirahat raporu bulunan işçilere istirahatli oldukları süre boyunca işverenlerinin ücret ödeme zorunluluğu bulunmuyor. Ancak işverenlerin söz konusu sürelerde ücret ödemesi halinde de bir sakınca bulunmuyor. Sadece yapılacak SGK işlemleri değişmektedir. Bu işlemler aşağıda açıklanıyor.
RAPORLU İŞÇİYE ÜCRET ÖDENİRSE YAPILACAK SGK İŞLEMLERİ
İşverenler tarafından SGK’dan rapor parası (geçici iş göremezlik ödeneği) alan sigortalılara, ödenen geçici iş göremezlik ödeneği ile normal günlük kazançları arasındaki fark ücretleri veya SGK tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneği dikkate alınmaksızın ayrıca normal günlük ücretlerinin ödendiği durumlarda, geçici iş göremezlik ödeneği alan sigortalılara istirahatlı bulundukları süreler için işverenlerince yapılan bu ödemeleri SGK prime tabi tutuyor.
SGK’dan geçici iş göremezlik ödeneği alan (ay içinde istirahatli olan) sigortalıların prim ödeme gün sayıları, ücret aldığı günler dikkate alınmak suretiyle hesaplanıyor.
Dolayısıyla prime tabi tutulan bu ödemelerin sigorta primine esas günlük kazanç alt sınırının altında kalması halinde, prime esas günlük kazanca tamamlanarak, iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi de dahil olmak üzere prime tabi tutulması ve bu primlerin ilişkin olduğu sürelerin aylık prim ve hizmet belgesinde prim ödeme gün sayısına ilave edilmesi gerekiyor.
Örneğin (B) Ltd. Şti.’ne ait bir işyerinde çalışmakta iken 17/3/2016-25/3/2016 döneminde istirahatli olması nedeniyle SGK’dan geçici iş göremezlik ödeneği alan sigortalı Veli Bey için işvereni tarafından bu süreler için SGK tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneği dikkate alınmaksızın tam ücretinin ödendiği varsayıldığında, söz konusu sigortalının 2015/Mart ayındaki prim ödeme gün sayısı 30 olacaktır.
İstirahatli sürelerde işverence ücret ödenmemesi halinde ise sigortalının 2016/Mart ayı prim ödeme gün sayısı 31-9=22 olacaktır.
Görüldüğü üzere istirahat raporu alan işçiye bu sürelerde işvereni tarafından ücret ödenip ödenmemesi aynı zamanda işçinin emekliliğini de etkilemektedir. Zira ücret ödenmesi halinde işçi SGK prim gün sayısını artırmaktadır. İşçinin ölümü halinde 1 gün bile SGK priminin eksik olması halinde geriye kalan dul ve yetimlerine maaş bağlanamadığı düşünüldüğünde söz konusu ücret ödemesinin ne kadar hayati öneme sahip olduğu daha iyi anlaşılır.
İSTİRAHATLİ İŞÇİLERE İŞVEREN ÜCRET ÖDEMEZSE
YAPILACAK SGK İŞLEMLERİ
Ay içinde işe girişi veya işten çıkışı bulunmayan, hastalanmasına bağlı olarak ay içinde raporlu olması nedeniyle bazı günlerinde çalışmayan ve çalışmadığı günler için de ücret almayan sigortalıların ilgili aydaki prim ödeme gün sayıları; ilgili ay gün sayısından, ücret almaya hak kazanılmamış gün sayısı çıkartılmak suretiyle hesaplanarak işlem yapılması gerekiyor.
Örneğin (A) Ltd. Şti.’ne ait bir işyerinde çalışan Ali isimli işçinin, 2015/Eylül ayında hastalanması nedeniyle 10 gün istirahatli olduğu ve ayın kalan günlerinin tamamı için ücret almaya hak kazanmış olduğu varsayıldığında, söz konusu ayda 30 gün bulunması ve sigortalının 10 gün eksik çalışması nedeniyle, bahse konu sigortalının 2015/Eylül ayındaki prim ödeme gün sayısı 20 olacaktır.
