İŞSİZLİK SİGORTASININ KAPSAMI

 
İŞSİZLİK MAAŞI

Hizmet akdi ile bir işyerinde çalışmakta iken istek, yetenek, sağlık ve yeterliliği olmasına rağmen, herhangi bir kasıt unsuru bulunmaksızın işini kaybeden sigortalıların işlerini kaybetmeleri nedeniyle uğramış oldukları gelir kaybının bir süre ve belirli bir ölçüde karşılayan geçici destek işsizlik sigortası olarak adlandırılmaktadır.

İşsizlik sigortası kapsamında olan kişilere işsiz kalması halinde ödenen geçici destek tutarı ise işsizlik maaşı veya işsizlik ödeneği olarak adlandırılır.

4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu kapsamında içeriği tanımlanmış olan işsizlik maaşı sigortalı çalışanlar için yasadaki şartları sağlamış olmaları şartıyla geçici bir güvenlik sistemidir.

Sigortalı işsizlere yasada belirtilen şartları taşımaları halinde işsiz kaldıkları dönem için belirli süre ve miktarda yapılan ödemedir. 

YARARLANMA KOŞULLARI

• Kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalmak,

• Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olmak,

• Hizmet akdinin feshinden önceki son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş olmak,

• Hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da elektronik ortamda başvurmak,

İŞSİZLİK MAAŞINI KİMLER ALABİLİR?

İşsizlik maaşında bir hizmet akdine dayalı olarak çalışan sigortalılar, kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalılardan isteğe bağlı prim ödeyenler sandıklara tabi sigortalılar ve ülkemizde çalışma vizesi ile çalışan yabancı işçiler işsizlik sigortası kapsamındadır.

2020 İŞSİZLİK ÖDENEĞİ HESABI

Günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %40’ı olarak hesaplanmaktadır. Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının %80’ini geçememektedir. İşsizlik ödeneği damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz.

KESİLDİĞİ HALLER

İşsizlik ödeneği almakta iken;

İŞKUR tarafından teklif edilen mesleklerine uygun ve son çalıştıkları işin ücret ve çalışma koşullarına yakın ve ikamet edilen yerin belediye mücavir alanı sınırları içinde bir işi haklı bir nedene dayanmaksızın reddedenlerin,

Çalışma hayatını inceleme ve denetleme yetkisine haiz müfettişlerce veya kamu idarelerinin denetim elemanları tarafından yapılan denetimlerde Kurumumuzdan işsizlik ödeneği aldığı dönemde kayıt dışı olarak çalıştığı tespit edilenlerin,   işsizlik ödenekleri tekrar başlatılmamak üzere kesilmektedir. 

İşsizlik ödeneği aldığı süre içinde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almaya başlayanların ödenekleri “Emeklilik” gerekçesiyle yaşlılık aylığını almaya başladığı tarih itibarıyla kesilir.

İŞKUR tarafından önerilen meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimini haklı bir neden göstermeden reddeden veya kabul etmesine karşın devam etmeyen ve haklı bir nedene dayanmaksızın Kurum tarafından yapılan çağrıları zamanında cevaplamayan, istenilen bilgi ve belgeleri öngörülen süre içinde vermeyenlerin işsizlik ödenekleri kesilmektedir. Ancak, bu hallerin sona ermesi durumunda, ödemelere yeniden başlanmaktadır. Ödemenin süresi başlangıçta belirlenmiş olan toplam hak sahipliği süresinin sona erdiği tarihi geçememektedir.

SAĞLIK HİZMETİ

İşsizlik ödeneği alanlar genel sağlık sigortası kapsamında olup, işsizlik ödeneği ödenen günler için, ilgililer adına sadece genel sağlık sigortası primleri İşsizlik Sigortası Fonundan yatırılmaktadır.

Ödenek alanların bakmakla yükümlü olduğu kişiler de genel sağlık sigortalısı kapsamında sağlık hizmetlerinden yararlanabilmektedir. 

Sigortalı işsizlerin işsizlik maaşı aldıkları süre zarfınca bakmakla yükümlü oldukları kişiler de dâhil olmak üzere genel sağlık sigortası kapsamında sağlık sigortasından faydalanma hakları vardır. İşsizlik maaşını aldıkları süre bitimi sonrasında ise sağlık hakkından yararlanma hakları bulunmamaktadır.

ÖDENEK BAŞVURUSU

Hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine başvurmak gerekmektedir. Başvuru, İŞKUR birimine şahsen gelerek veya elektronik ortamda www.iskur.gov.tr adresinden yapılabilir. Mücbir sebepler dışında 30 gün içerisinde başvurulmaması halinde, başvuruda gecikilen süre, toplam hak sahipliği süresinden düşülmektedir.

İşsizlik ödeneğinin ödenebilmesi için sigortalı işsizlerin iş almaya hazır durumda olması gerekmektedir. İşsizlik ödeneği başvurusu ile kişinin iş arayan kaydı yapılmakta veya güncellenmektedir. Böylece sigortalı işsizlerin danışmanlık, işe yerleştirme ve mesleki eğitim hizmetlerini alması sağlanmaktadır. Dolayısıyla, vekâletname ile başvuru yapılması imkanı bulunmamaktadır. 

İşsizlik ödeneği başvuruları izleyen ayın sonuna kadar sonuçlandırılır. İşsizlik ödeneği, her ayın beşinde aylık olarak işsizin kendisine ödenir. Ödeme tarihini öne çekmeye Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı yetkilidir. 

Sigortalı işsizler, TC Kimlik Numaralı Nüfus Cüzdanı ile birlikte her hangi bir PTTBank şubesine başvurarak işsizlik ödeneklerini alabilirler.

Sigortalı işsiz, işsizlik maaşını, nüfus kâğıdı ile birlikte herhangi bir PTT şubesine başvurarak her ayın 5’inde alabilir. Sigortalı işsiz işsizlik maaşını PTT’den 6 ay içerisinde çekmelidir.

İşsizlik maaşını çekme süresi 6 aydır. İşsizlik maaşı PTT’de sigortalı işsizin hesabına yatırıldıktan sonraki 6’ıncı ayının son gününe kadar alınmaz ise,  işsizlik maaşı İŞKUR emanet hesaplarına geri gönderilir. İŞKUR’un emanet hesabına gönderilen işsizlik maaşı iadesinin alınabilmesi için sigortalı işsizin İŞKUR’a dilekçe ile müracaat etmesi gerekmektedir.

Sigortalı işsizlerin durumu İşsizlik maaşını PTT şubesinden çekmek için uygun değil ise vermiş oldukları vekâlet neticesinde vekâlet verdikleri kişi tarafından verilen vekâletname ile birlikte PTT şubesinden çekilebilir.

MAAŞ BAŞVURU SÜRESİ

İşsiz kalan sigortalının son üç yılda 600 gün işsizlik sigorta primin olması ve işten ayrılmadan önce en az 120 gün hizmet akdine tabi çalışmış olması koşuluyla hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde İŞKUR’a şahsen ya da elektronik ortamda başvurması gerekmektedir.

İşsizlik maaşı almak için işsiz kaldığı günden sonraki 30 gün içerisinde İŞKUR’a başvurmayan kişiler için 30 günlük süre hak düşürücü süre olmayıp, gecikilen süre için işsizlik maaşı ödenmez. Hak edilen toplam sürenin geri kalan günleri için işsizlik maaşı ödenir.

BAŞVURU EVRAKLARI

Sigortalı olarak çalışmakta iken işsiz kalan işçi işsizlik maaşını şahsen İŞKUR’a başvurarak ya da elektronik ortamda başvurarak alabilirler.

Elektronik ortamda E-Devlet üzerinden başvuranlar başvuru adresi https://www.turkiye.gov.tr/issizlik-odenegi-basvurusu ‘dir.

E-Devlet üzerinden başvuranların İŞKUR’a ayrı bir belge teslim etmelerine gerek yoktur.

İŞKUR’a elden başvurarak işsizlik maaşından faydalanmak isteyenlerin ise nüfus kâğıdı, işten ayrılış bildirgesi ve işsizlik maaşı dilekçesi ile şahsen başvurmaları gerekmektedir. Başvuru formunu indirmek için tıklayınız.

MAAŞ KAÇ AY ALINIR?

Sigortalı olarak çalışmakta iken işsiz kalan işçinin işsizlik ödeneğini almaya hak kazanması halinde sigortalı işsizin ne kadar süre işsizlik maaşı alacağı ise son 3 yıl içerisinde ödenen işsizlik prim süresine göre değişmektedir.

İŞSİZLİK MAAŞINI KİMLER ALAMAZ?

İşsizlik sigortası kapsamında olmayan sigortalılardan başlıcaları;

• Memurlar, Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu’na tabi çalışanlar,

• Hakimler ve Savcılar Kanunu’na tabi çalışanlar,

• Yüksek Öğretim Kanunu’na, Yüksek Öğretim Personel Kanunu’na tabi çalışanlar,

• Bağ-kurlular (işsizlik sigortası yerine esnaf ahilik sandığı)

• Hizmet akdine dayalı çalışmayanlar,

• İşçi sendika ve konfederasyonları ile sendika başkanlıklarına seçilenler,

• Bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan film, tiyatro, gösteri, ses, müzik, resim, heykel ve benzeri işlerde uğraşanlardan hizmet akdi ile çalışmayanlar,

• Askerlik hizmetini er veya erbaş olarak yapanlar ile yedek subay okulu öğrencileri

• Meslek lisesi veya yükseköğrenimde staja tabi tutulan öğrenciler,

• Ceza infaz kurumunda çalıştırılan hükümlüler,

• Türkiye ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstelenen işverenlerce yurtdışındaki işyerlerinde çalışmak üzere götürülen Türk İşçilerdir.

YENİDEN BAŞLATMA DURUMU

Ödenekten yararlanırken, işsizlik ödeneğinden yararlanma süresi doldurulmadan tekrar işe girilmesi ve işsizlik ödeneğinden yararlanmak için gerekli olan şartları yerine getiremeden yeniden işsiz kalınması halinde daha önceden hak edilen işsizlik ödeneği süresi dolduruluncaya kadar ödenekten yararlanılabilinir. Kalan hak sahipliğinin devamında İŞKUR’a başvurulan tarihten itibaren ödemeler gerçekleştirilir.

Hak kazanma şartlarını sağlamak suretiyle yeniden işsiz kalınması halinde ise sadece bu yeni hak sahipliğinden doğan süre kadar işsizlik ödeneği ödenir.

İSTİFA EDEN MAAŞ ALABİLİR Mİ?

İşsizlik maaşının temel kural kişinin kendi istek ve kusuru dışında işini kaybetmiş olmasıdır. Fakat sigortalı olarak çalışmakta olduğu işyerinden 'Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller ve Benzerleri' olarak nitelendirilen ve işçinin haklı fesih nedeni sunan hallerden dolayı işten ayrılan işçi işsizlik maaşı alabilir.  İşçiye haklı fesih sunan haller şu şekildedir;

• İş sözleşmesinin yapıldığı sırada işverenin sözleşmede esaslı hususlardan birinde işçiyi yanıltırsa,

• İşverenin, işçinin kendisi veya ailesinden biri hakkında şeref ve namusuna dokunacak sözler söylemesi veya cinsel tacizde bulunması,

• İşveren, işçiye veya aile üyelerinden birine karşı sataşma, gözdağı veya kanuna karşı bir harekette bulunursa,

• İşçinin başka bir işçi tarafından cinsel tacizde bulunması bunu işverene söylediği halde önlem alınmazsa,

• İşçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşmeye uygun olarak hesaplanmaz ise,

• Ücretin parça başı veya iş tutarı üzerinden olması kararlaştırıldığı hallerde işveren işçiye yapabileceğinden az tutarda iş verir, aradaki farkı zaman esasına göre işçiye ödemezse,

İşçinin, işinin haklı bir nedenle feshetme nedenlerdir. Bu nedenlerle işinden ayrılanlar işsizlik maaşı alabilirler.

KAZANILAN DİĞER HAKLAR

Sigortalı bir işte çalışmakta iken işsiz kalan sigortalının gerekli şartları sağlaması halinde sigortalı işsiz kapsamında tanımlanmaktadır. Sigortalı işsizin işsizlik sigortası kapsamında İŞKUR tarafından sunulan faydalanabileceği haklar mevcuttur. Bunlar;

• İşsizlik maaşı,

• İşsizlik maaşının alındığı süre boyunca, genel sağlık sigortası kapsamında olup bakmakla yükümlü olduğu kişilerin de genel sağlık sigortasından faydalanma,

• Yeni bir iş bulma,

• Mesleki geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimlerine katılma,

hakları bulunmaktadır.

ALABİLMEK İÇİN GEREKLİ OLAN KOD

Sigortalının işsizlik sigortasından faydalanması için en önemli şart kendi istek ve kusuru dışında işini kaybetmiş olmasıdır. Bu nedenle sigortalılar işten çıkarıldıklarında çıkarılma neden olarak gösterilen kodlar burada önem taşımaktadır. Sigortalılar aşağıdaki kodlardan biri ile çıkış verilmesi durumunda işsizlik maaşı alabilirler;

MAAŞ ALIRKEN YAPILMASI GEREKENLER

İşsizlik ödeneği alınan süre içinde;

• ikamet adresinin değişmesi,

• herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı alınması,

• yetkili sağlık kuruluşunca istirahatli kılınması,

• silahaltına alınılması,

• yurtdışına çıkılması,

• bir işte çalışmaya başlanması veya

• mahkeme kararıyla işe iade edilmesi,

hallerinde durum 15 gün içinde en yakın İŞKUR birimine veya Alo170’e bildirilmelidir.

İşsizlik ödeneğinden yararlananlar, kendi kusuru ve bilgilerdeki eksiklik veya yanlışlık nedeniyle yapılan fazla ödemeleri yasal faizi ile birlikte ödemek zorundadır.

MAAŞTAN KESİNTİ YAPILIR MI?

Sigortalı işsiz olarak nitelendirilen kişinin almakta olduğu işsizlik maaşından sadece damga vergisi kesilmekte olup başkaca bir vergi ve kesinti olmamaktadır. Damga vergisi oranı binde 7,59’dur.

İŞ SÖZLEŞMESİNİ HAKLI BİR NEDENLE FESHEDEN

Sigortalı olarak çalışmakta olduğu işyerinden 'Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller ve Benzerleri' olarak nitelendirilen ve işveren haklı fesih nedeni sunan hallerden dolayı işten çıkarılan işçi işsizlik maaşı alamaz.  İşverene haklı fesih sunan haller şu şekildedir;

• İş sözleşmesi yapıldığı sırada işçinin sözleşmedeki esaslı noktalardan biri için gerekeli vasıf ve şartları taşımadığı halde var olduğunu beyan etmesi,

• İşçinin, işverenin kendisi veya ailesinden biri hakkında şeref ve namusuna dokunacak sözler söylemesi,

• İşçinin başka bir işçiye tacizde bulunması,

• İşçinin işverene veya işçilerden birine sataşması, işyerinde alkol veya uyuşturucu kullanması,

• İşçinin işverenin güvenini kötüye kullanması, sırlarını açıklaması, hırsızlık yapması,

• İşçinin izin almadan veya haklı bir neden olmadan artarda 2 işgünü, 1 ay içinde 2 defa herhangi tatilden sonraki ilk iş günü veya 1 ay içinde 3 işgünü işe gelmemesi,

• İşçinin yapmasının zorunlu olduğu görevleri hatırlatıldığı halde yapmaması,

• İşçinin iş güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerindeki malı veya işyerinde bulunan makinaları veya başka maddeleri 30 günlük ücretiyle karşılamayacak derecede hasara uğratması,

İşçinin, işverence işinin haklı bir nedenle feshetme nedenlerdir. Bu nedenlerle işten çıkarılanlar işsizlik maaşı alamazlar.

İŞSİZLİK MAAŞI DONDURULUR MU?

İşsizlik maaşı kimi hallerde dondurulur iken kimi hallerde dondurulmaz. Dolayısıyla işsizlik maaşı almakta iken çalışmaya başlayan sigortalılar için 2 durum mevcuttur. Bunlardan birincisi, sigortalı işsiz, işsizlik maaşı aldığı sırada işe girer fakat kanun ön gördüğü şartları yerine getirmeden tekrar işsiz kalır ise daha önce hak etmiş olduğu işsizlik maaşını süresini bu süre doluncaya kadar almaya devam eder.

İkinci durum ise; sigortalı işsiz, işsiz maaşını aldığı sırada işe girer fakat kanun ön gördüğü şartların yerine getirilmiş olması sonrasında tekrar işsiz kalan sigortalı için yeni hak sahipliğinden doğan süre kadar işsizlik maaşı ödenecektir.  

ÖRNEK;

Yukarıdaki örnekte aynı son 3 yılda aynı işsizlik primi ödeme güne sahip ve aynı tarihte işten ayrılan aynı tarihte işe bulan Ayşe ve Fatma Hanımlardan, Ayşe Hanım; 10.03.2016 tarihinde işinden çıkarılmış yeni işe giriş yapmış olduğu tarih olan 10.06.2016’ya kadar 90 gün işsizlik maaşı almıştır.  İşsizlik süresi dolmadan ikinci girdiği iş yerinden 10.08.2016 tarihinde çıkarılmıştır. Ayşe hanım ilk işsizlik ödeneğinden toplamda 240 günden 90 günü kullanmış olup kalan 150 günlük işsizlik maaşını alabilecektir.

Fatma hanım ise, 10.03.2016 tarihinde işinden çıkarılmış 10.06.2016 tarihinde iş bulan Fatma hanım bu süreye kadar 90 gün işsizlik maaşı almıştır. İşsizlik süresi dolduktan sonra ikinci girdiği işten 10.08.2018 tarihinde çıkarılmıştır. Dolayısıyla Fatma Hanım eski hakkını kaybedecek fakat yeni girdiği işte son 120 hizmet akdine tabi olarak toplamda 720 gün işsizlik prim ödeme gününe sahip olduğu için yeni hak kazanacak ve toplamda 180 gün süre ile işsizlik sigortası kapsamında maaş alabilecektir.

DAHA AYRINTILI BİLGİ İÇİN