UÇAK BİLETİ, ALAN VERGİSİNİN

VERGİSEL VE MUHASEBESEL AÇIDAN

DEĞERLENDİRMESİ

             I.            VERGİSEL AÇIDAN DEĞERLENDİRME             

          334 sıra numaralı Vergi Usul Genel Tebliğinin I. bölümünde hava yolu taşımacılığında kullanılan yolcu biletleri ile ilgili düzenlemeler yapılmış ve hava taşımacılığı yapanların, yurt içi ve yurt dışı uçuşlarına ilişkin IATA (Uluslararası Hava Taşıyıcıları Birliği) kuralları çerçevesinde satış işlemlerine ait kayıtlarının dayanağı olarak tanzim edilen yolcu taşıma biletlerinin düzenlenmesindeki esaslar belirlenmişti. Söz konusu tebliğe göre havayolu şirketinin düzenlemiş olduğu elektronik biletin fatura yerine geçtiği, mükellef tarafından ayrıca bir fatura düzenlenmesine gerek bulunulmadığı belirtilmiştir.

    Yukarıda bahsedilen söz konusu tebliğde belirtilen fatura düzenlenmesi yönünde yapılan açıklamalar uygulamanın nasıl ve ne şekilde yapılacağı konusunda tereddütleri beraberinde getirmiş, oluşan tereddütleri gidermek ve uygulama birliği sağlamak amacıyla Maliye Bakanlığı ilgili konu hakkında tebliğ taslağı hazırlamış ve ilgili konu hakkındaki tereddütler önemli ölçüde aydınlatılmıştır.

     Maliye Bakanlığının yayınlamış olduğu 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 227 nci maddesinin birinci fıkrasında, bu Kanuna göre tutulan ve üçüncü şahıslar yapılan uygulamaların kayıtlarının belgelenmesinin mecburi olduğu; dördüncü fıkrasında, Maliye Bakanlığının, düzenlenmesi mecburi olan belgelerde bulunması gereken zorunlu bilgileri belirleyebileceği; 233 üncü maddesinde de birinci ve ikinci sınıf tüccarlarla kazancı basit usulde tespit edilenler ve defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerin, fatura vermek mecburiyetinde olmadıkları mal satışları veya hizmet bedellerini perakende satış fişi, makineli kasaların kayıt ruloları veya giriş ve yolcu taşıma biletleri ile tevsik edecekleri belirtilmiştir.

Söz konusu kanunun yine 257 nci maddesinin I numaralı bendinde;  Maliye Bakanlığının mükellef ve meslek grupları hakkında muhasebe usul ve esaslarını tespit etmek, ilgili Kanuna göre tutulmakta olan defter ve belgeler ile bunlara ek olarak tutulmasını ya da düzenlenmesini uygun gördüğü defter ve belgelerin nitelik, şekil ve içermesi gereken zorunlu bilgileri belirleme ve bunlarla ilgili değişiklik yapma yetkileri, 3 numaralı bendinde ise tutulması ve düzenlenmesi zorunu olan defter, kayıt ve belgelerin mikro film, mikro fiş ya da elektronik bilgi ve kayıt araçlarıyla yapılması ve bu kayıt ortamlarında saklanması konusunda izin vermek ya da zorunluluk getirmeye yetkili olduğu hükümleri bulunmakladır. 

Maliye Bakanlığı kendisine verilen bu yetkiler doğrultusunda hava yolu taşımacılığı yapanların, gerek yurt içi gerekse yurt dışı uçuşlarının aşağıda belirtilen esaslara uygun olarak düzenlenmelerini gerekli görmüştür.

1. ELEKTRONİK ORTAMDA DÜZENLENECEK YOLCU BİLETLERİ

       İlgili Kanuna göre Hava yolu taşımacılığı yapan IATA üyesi şirketler aşağıda yer alan uygulamaları yerine getirmek şartıyla fatura yerine geçen “Elektronik Yolcu Bileti”  düzenlenebilecektir. Buna göre söz konusu yolcu biletlerinde;

• Düzenleyenin adı-soyadı/unvanı, adresi, bağlı olduğu vergi dairesi, vergi kimlik numarası,
• Yolcunun adı-soyadı, varsa vergi dairesi ve vergi kimlik numarası, T.C. Kimlik numarası,
• Düzenlenme tarihi,
• Seri ve sıra numarası (seri no olarak bileli düzenleyen her müstakil şube veya acentenin harf veya rakamlardan oluşan kod numarası, sıra numarası olarak da havayolu şirketinin IATA nezdindeki kod numarası ile başlayan toplam 13 haneli bilet numarası)
• Yapılan hizmetin nevi ve tutarı yer alması zorunludur.

Havayolu şirketleri yukarıda sıralanan bilgileri içeren basılı kâğıt kullanarak ya da kaşe veya damga uygulayarak, acenteler ise imza atmak suretiyle bu yolcu biletlerini düzenleyebileceklerdir. Düzenlenen biletlerde seri ve sıra numaralarının matbaa baskılı olması zorunlu olmayıp, bu numaralar bilgisayar kullanılarak biletin düzenlenmesi esnasında kaydedilebilecektir. Biletler bir örnek düzenlenebilecek, bilet bilgileri elektronik ortamdasaklanacaktır.

1. ELEKTRONİK ORTAM DIŞINDA DÜZENLENECEK YOLCU BİLETLERİ

IATA üyesi olup hava yolu taşımacılığı yapan mükellefler, elektronik ortamda bilet düzenleyebilecekleri gibi mevcut uygulamada düzenlenen, IATA kuralları uygulanmış olan yolcu biletlerini de kullanabileceklerdir. Vergi Usul Kanununun 227 ve mükerrer 257 nci maddelerinin vermiş olduğu yetkilere istinaden bu biletlerin fatura yerine geçen belge olabilmesi için, biletlerde düzenleyenin adı- soyadı/unvanı, yolcunun adı-soyadı, düzenlenme tarihi, seri ve sıra numarası (seri no olarak bileti düzenleyen her müstakil şube veya acentenin harf veya rakamlardan oluşan kod numarası, sıra numarası olarak da havayolu şirketinin IATA nezdindeki kod numarası ile başlayan toplam 13 haneli bilet numarası), yapılan hizmetin nevi ve tutarının bulunması zorunludur. Söz konusu biletler en az iki örnek olarak düzenlenecek, ikinci örnekleri saklanacaktır.

1.3.DÜZENLENECEK YOLCU BİLETLERİNDE KATMA DEĞER VERGİSİ UYGULAMASI

                Hava yolu taşımacılığı yapan IATA üyesi şirketler ile ilgili katma değer vergisi, bu faaliyetleri yürütenler tarafından bilette gösterilen vergi dâhil tutar üzerinden iç yüzde yoluyla hesaplanıp beyan edilecek, yurt dışı taşımalarda katma değer vergisi hesaplanıp beyan edilmeyecektir. Diğer yandan hava yolu taşımacılığı hizmetinden yararlanan katma değer vergisi mükellefleri ise, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 29 ve müteakip maddelerinde düzenlenen vergi indirimine ilişkin hükümlere bağlı kalmak şartıyla, bilette gösterilen vergi dâhil tutar üzerinden yine iç yüzde yoluyla hesapladıkları vergiyi indirim konusu yapabileceklerdir.

1.4. YOLCU BİLETLERİNE İLİŞKİN BİLGİ VERME

334 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğ Taslağına göre IATA üyesi olup hava yolu taşımacılığı yapan mükellefler tarafından düzenlenecek biletlerin, anlaşmalı matbaalara bastırılması veya notere tasdik ettirilmesi zorunlu olmayıp, acenteleri tarafından düzenlenenler de dâhil olacak şekilde aylık dönemler itibariyle fatura yerine geçmek üzere düzenledikleri yolcu biletlerinin seri ve sıra numaralan ile yurtiçi ve yurtdışı hasılat miktarlarım içeren bilgileri değiştirilemez, silinemez, dışarıdan müdahale edilemez biçimde ve manyetik ortamda (aylık dönemin bitimini izleyen ayın son günü mesai saati bitimine kadar) Maliye Bakanlığına gönderilmesi kararı verilmiştir.

334 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğ Taslağında yer alan açıklamalara göre 334 Seri No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nden farklı olarak söz konusu havayolu şirketlerinin Elektronik Yolcu Biletlerini çıktı almadan veya basılı kağıt kullanmadan düzenleyebilecekleri ve bu şekilde düzenlenen biletlerin yolculara elektronik ortamda gönderilebileceği konusuna değinilmiştir. Bununla birlikte IATA üyesi olan hava taşımacılığı yapan mükelleflerinde isterlerse kendi düzenlemiş olduğu elektronik biletlerini kullanabilecekleri, isterlerse de IATA kurallarına uygun olarak düzenlenen yolcu biletlerini kullanabilecekleri konusuna değinilmiştir.

 İlgili Tebliğ Taslağında değinilmiş olan bir diğer konu ise, havayolu şirketlerinin internet siteleri ve çağrı merkezleri aracılığıyla yapmış olduğu satışlarda bilet alan kişiye vergi kanunları uyarınca gider kaydetmek üzere ilgili bileti alıp almayacaklarının sorulması, alınacaksa yolcu/çalışan/ortak olmaları durumlarına göre hesabına yolculuk yapılacak mükellef bilgilerinin kaydedildiği alanı da içeren bir şekilde biletin düzenlenmesidir. Bilet tutarını gider olarak kullanacak olan mükellefin ise ilgili biletin bir çıktısını alarak saklaması gerektiği belirtilmiştir. Yolcu biletlerinin Acenteler aracılığıyla satılması durumunda ise yine havayolu şirketlerinin internet ve çağrı merkezlerindeki satışlarda olduğu gibi ilgili alanların doldurularak biletlerin düzenlenmesi gerektiği konusuna değinilmiştir.

1. MUHASEBESEL AÇIDAN DEĞERLENDİRME

Uçak biletleri hava yolu şirketleri veya seyahat acenteleri tarafından satılmaktadır. Yukarıda da anlatıldığı üzere Vergi Usul Kanunu 334 No’lu Genel Tebliği gereği satılan uçak biletleri fatura yerine geçmektedir. Biletleri muhasebeleştirirken yurtiçi ve yurtdışı ayrımı mutlaka yapılmalı işlemler ona göre muhasebeleştirilmelidir.

2.1. YURTİÇİ UÇAK BİLETLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Yurtiçi uçak biletlerinde elektronik bilet üzerinde farklı fiyat çeşitleri bulunmaktadır. Alan Vergisi, Uçuş Ücreti, Yakıt Harcı, Hizmet Bedeli vb. Uçak biletini alan müşteri bileti muhasebeleştirilirken servis bedeli ve yakıt ücretlerinin toplamının %18 KDV’sini olmalıdır. Burada yer alan Alan Vergisi (VQ) KDV’den muaftır, bu yüzden KDV matrahına eklenmeyecektir. Alan Vergisi, Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) tarafından işletilen hava alanlarında “giden yolculardan, hava alanlarında ve terminallerde sağlanan kolaylıklar ve verilen hizmetler” karşılığında alınan bir ücrettir. Hava yolu taşıyıcıları ve DHMİ’nin vermiş olduğu hizmetin birbirinden bağımsız ve farklı olmasından dolayı bilet bedeli içerisinde bulunan hizmetlerin KDV’ye tabi olması ya da istisna olması farklılık göstermektedir. Alan vergisi de bu yüzden KDV’ye tabi olup olmama konusunda farklılıklar göstermektedir. Aşağıda verilen uygulamada alan vergisi KDV matrahına dâhil edilmemiştir.

Uygulama;

Esas Ücret                                  : 66,99 TRY

Vergiler ve Harçlar                 :8,00 TRY Alan Vergisi (VQ) Yakıt Harcı (YR) 30,00 TRY

Biletleme Servis Ücreti           :10,00 TRY

Toplam                                        : 114,99 TRY

Bilet Ücreti                                 : 114,99 TRY (16,32 TRY KDV Ücrete Dâhil)

       Yukarıda da beriltiği gibi alan vergisi bilet bedelinden düşüldükten sonra KDV hesaplanmakta, hesaplanan KDV hariç tutar ve alan vergisi gider hesabına atılmaktadır.  Yani;

(Esas Ücret+ Yakıt Harcı+ Biletleme Servis Ücreti)/1,18= KDV Matrahı bulunur ve giderleştirilir. Burada Alan Vergisi yani VQ matraha dâhil edilmez.

2.2. YURTDIŞI UÇAK BİLETLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Yurtdışı uçak biletlerinde de yurtiçi biletlerde olduğu gibi bilet üzerinde birçok vergi çeşidi bulunmaktadır. Ancak yurtiçi uçak biletlerinden indirim almak mümkün iken yurtdışı uçak biletleri KDV’den muaf olduğu için herhangi bir indirim almak mümkün değildir. Alınan bilet sadece gider olarak kaydedilebilir.

Yukarıda vermiş olduğumuz yurtiçi örneğimizi yurtdışı olarak düşünürsek, muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır. (Alan vergisi yine matraha dahil değil değildir).

                     Verilen uygulamada KDV’den indirim alınmadığı için tüm ücretler ve ödemeler toplu olarak giderleştirilmiştir.

1. ACENTELER AÇISINDAN BİLETLERİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Seyahat acenteleri uçak biletlerini havayolu şirketi adına tahsil etmekte, havayolu şirketi de bu satış bedeli üzerinden acentelere bir komisyon ödemektedir. Acenteler, havayolu şirketinin ödediği komisyon karşılığında bir komisyon faturası almakta ve tahsil ettiği komisyon gelirini bilet bedeli üzerinden düştükten sonra kalan kısmını havayolu şirketine iade etmektedir. Bilet bedeli için havayolu şirketlerinden fatura alan acentelerin bilet bedelini ayrı bir fatura olarak hasılat kaydetmesi durumunda, bilet alış bedeli maliyete ekleyerek kaydetmesi gereklidir. Havayolu şirketlerinden fatura alamayan acenteler için bu durum söz konusu olmamakla birlikte bilet bedeli kayıtlarda havayolu şirketi hesabına alacak olarak kaydedilmelidir. Yukarı verilen uygulamayı acenteler yönünden inceleyecek olursak;

Uygulama;

Esas Ücret                                  : 66,99 TRY

Vergiler ve Harçlar                 :8,00 TRY Alan Vergisi (VQ) Yakıt Harcı (YR) 30,00 TRY

Biletleme Servis Ücreti           :10,00 TRY

Toplam                                        : 114,99 TRY

Bilet Ücreti                                 : 114,99 TRY (16,32 TRY KDV Ücrete Dâhil)

(Acenteler bilet satışı ile ilgili %9 Komisyon alacaktır. Alan vergisi matraha dâhil değildir.)

          Verilen uygulamada seyahat acentesi bilet satışından %9 komisyon almıştır. Acentenin almış olduğu komisyon acentenin esas faaliyeti olduğundan dolayı 643 Komisyon Gelirleri Hesabında değil, 600 Yurtiçi Satışlar Hesabında izlenmiştir ve şu şekilde hesaplanmıştır; 114,99*%9=10,34 Seyahat acentesinin satış tutarı bulunur ve 10,34*%18= 1,86 Satış tutarı üzerinden KDV bulunur. Seyahat acentesinin elde etmiş olduğu gelirler bilet fiyatı üzerinden hesaplanan komisyon geliri olduğundan havayolu şirketinin ayrıca bir fatura düzenlemesine gerek yoktur. Aynı şekilde havayolu şirketi de kendisine gönderilen suret ile gelir kaydı yapabilmektedir.

1. HAVAYOLU ŞİRKETİ AÇISINDAN UÇAK BİLETLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Verilen uygulamalarda alan Vergisini KDV matrahına dâhil etmemiştik. Havayolu şirketinin muhasebe kaydını yaparken ise Alan Vergisi ve Sigorta Ücreti havayolu şirketinin geliri olmasından dolayı KDV matrahına dâhil edeceğiz.

Uygulama;

Esas Ücret                                  : 66,99 TRY

Vergiler ve Harçlar                 :8,00 TRY Alan Vergisi (VQ) Yakıt Harcı (YR) 30,00 TRY

Biletleme Servis Ücreti           :10,00 TRY

Toplam                                        : 114,99 TRY

Bilet Ücreti                                 : 114,99 TRY (16,32 TRY KDV Ücrete Dâhil)

Aynı uygulamayı havayolu şirketi tarafından yapacak olursak;

     Havayolu şirketi muhasebe kaydını yaparken seyahat acentesine vermiş olduğu komisyonu 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabına muhabeleştirilmiştir. Kesilen komisyon üzerinden ise KDV hesaplanmıştır. Bilet satış tutarı kesintiler düşüldükten sonra ilgili banka hesabına kaydedilmiştir. Havayolu şirketinin geliri ise 600 Yurtiçi Satışlar Hesabında muhasebeleştirilerek KDV’si yine bu tutar üzerinden hesaplanmıştır.   Alan vergisi ve bilet satış gideri havayolu şirketinin geliri olduğundan tutara dâhil edilmiştir. Yakıt harcı, özel işlem vergisi vb. ücretler ise 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına atılarak muhasebeleştirme işlemi gerçekleştirilmiştir.

       III.            SONUÇ

Yukarıda da görüleceği üzere uçak biletlerinin muhasebeleştirilmesi konusunda karmaşık hesaplamaların olması gerek seyahat acenteleri ve havayolu şirketleri gerekse havayolu taşımacılığından yararlanan katma değer vergisi mükellefleri açısından birtakım yanlış anlaşılmalara yol açmakta ve bu nedenle yanlış hesapların kullanılması ve havayolu taşımacılığından yararlanan mükelleflerin bilette gösterilen vergileri gider olarak göstermemeleri vb. gibi sorunlar gözlemlenmektedir. Alan vergisinin(VQ) mükelleflerce Kanunen Kabul Edilmeyen Gider olarak dikkate alınmasını buna örnek gösterebiliriz. Sonuç olarak, havayolu taşımacılığından yararlanan katma değer vergisi mükelleflerinin, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu 29 ve müteakip maddelerine dayanarak, vergi indirimine ilişkin hükümlere bağlı kalmak şartıyla uçak bileti üzerinde yer alan Alan vergisinin(VQ) hariç tutarını yine içyüzde yöntemi ile hesaplayarak KDV tutarını indirim konusu yapabilir, aynı zamanda Alan Vergisini de gider olarak indirilebilirler.