27.05.2023

SGK İDARİ PARA CEZALARI

İTİRAZ VE DAVA SÜRECİ

İNDİRİM - MAHKEME - TEŞVİK

SÜRECİNE ETKİSİ

Türkiye’de sosyal güvenlik sistemi, sigortalılar ve işverenlerden toplanan primler ile bunlara devlet katkısı sonucu oluşan fondan, hak sahiplerine çeşitli yardımların yapılması suretiyle işlemektedir. Sistemin düzenli bir şekilde işlemesi, ilgili tarafların yükümlülüklerini mevzuatta belirlenen usul ve esaslara uygun olarak yerine getirmelerine bağlıdır. Bu mevzuat, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu başta olmak üzere ilgili yönetmelik, tebliğ ve genelgelerdir.

SGK hangi durumlarda idari para cezası uyguluyor?

SGK’nın kimlere, hangi durumlarda idari para cezası (İPC) uygulayacağı 5510 sayılı Kanunun 102. maddesinde yer almaktadır. Söz konusu maddede toplam 39 farklı türde ve tutarda ceza öngörülmüştür. 

İdari para cezalarında indirim yapılıyor mu?

SGK idari para cezalarında iki türlü indirim uygulanmaktadır.

Birincisi %25’lik peşin ödeme indirimidir. Bu indirim, İPC türü ve gerekçesi ne olursa olsun, tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içerisinde ödenen bütün cezalara uygulanır.

Örnek: Sigortalı işe giriş bildirgesini yasal süresi içerisinde vermeyen ABC şirketine 1.8.2023 tarihinde bir asgari ücret tutarında (10.008 TL) İPC tebliğ edilmiştir. Söz konusu ceza en geç 16.08.2022 tarihinde peşin olarak ödenirse, cezanın %25’i indirilecek ve 7.506 TL olarak ödenecektir.

İdari para cezalarında bir diğer indirim ise cezaların tamamı için değil, bazıları için uygulanan iyi niyet indirimidir. Buna göre;

Sigortalı işe giriş bildirgesini,

İşyeri bildirgesini,

4/b (Bağ-Kur) sigortalıları için ilgili kurumlar tarafından verilmesi gereken sigorta başlama ve bitiş bildirgesini,

Kamu kurumları tarafından verilmesi gereken, memurların maluliyet durumlarına ilişkin bildirgeyi,

Kamu kurumları ve bankaların ihale verdikleri yüklenicilere dair bildirimi,

Ticaret sicilleri, şirketlerle ilgili kuruluş bildirimini,

İnşaat ruhsatı veren kurum ve kuruluşlar ruhsat sahipleriyle ilgili bildirimi,

Sigortalı işten çıkış bildirimini,

yasal süresi içerisinde yerine getirmemekle birlikte, yasal sürenin bitiminden itibaren 30 gün içerisinde kendiliklerinden yerine getirirlerse, cezanın %75’i silinmekte, sadece %25’i tahsil edilmektedir.

Ayrıca bu %25’lik kısımdan da 15 gün içerisinden ödenmesi halinde yine dörtte bir oranında peşin ödeme indirimi yapılacaktır. Ancak iyi niyet indiriminden yararlanabilmek için en önemli şart, kendiliğinden bildirimden önce SGK, diğer kamu kurumları veya mahkemeler tarafından herhangi bir tespit yapılmamış olmasıdır.

Örnek: Yukarıdaki örneğimizde ABC şirketi, sigortalı işe giriş bildirgesini yasal süresi içerisinde vermediğini kendisi farketmiş ve yasal süreyi takip eden 30 gün içerisinde SGK’ya vermiştir.

Bu durumda şirketin ödeyeceği İPC tutarı (10.008 x 0,25) 2.502 TL olacaktır. Ayrıca bu tutarı 15 gün içerisinde ödemesi halinde %25’lik peşin ödeme indirimi de uygulanacak ve ödenecek rakam 1.876,5 TL olacaktır.

Cezaya itiraz nasıl ve hangi sürede yapılmalı?

İdari para cezaları, ilgiliye tebliğ ile tahakkuk eder, yani hüküm ifade etmeye başlar. Tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde SGK’ya ya da SGK’nın ilgili hesaplarına yatırılır. Eğer bu süre içerisinde ödeme yapılmaz ise aynı 15 günlük süre içinde Kuruma (tebliğ eden SGK birimine) itiraz edilebilir. İtiraz takibi durdurur, tahsil süreci beklemeye alınır.

İtiraz reddedilirse hangi mahkemeye ne kadar sürede başvurulmalı?

SGK müdürlüğünde bulunan “İdari Para Cezası İtiraz Komisyonu”  yapılan itirazı değerlendirecek, kabul veya reddedecektir. İtirazlar, itiraz komisyonunda incelenerek en geç otuz gün içinde karara bağlanır.

Bu süre içerisinde itiraz sahibi isterse itirazından vazgeçebilir. Vazgeçilmesi halinde aynı İPC için tekrar itirazda bulunulamaz. İtirazın kabul edilmesi halinde idari para cezasında gerekli düzeltme, iptal veya indirim yapılacaktır. İtirazın reddedilmesi halinde, itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde yetkili idare mahkemesine başvurabilirler.

Bu süre içinde ilgili mahkemeye başvurunun yapılmamış olması halinde, idari para cezası kesinleşir.

Öte yandan idari para cezasının peşin olarak ödenmesi, yargı yoluna başvurma hakkını etkilemez. İPC’nin tamamı peşin olarak ödendikten sonra da yargı yoluna başvurulabilir. Fakat mahkemeye başvurulması idari para cezasının takip ve tahsilini durdurmaz.

Cezalarda zamanaşımı nasıl hesaplanır?

SGK idari para cezalarında zamanaşımı tahakkuk ve tahsil zamanaşımı olmak üzere iki başlıkta değerlendirilebilir. SGK idari para cezalarında zamanaşımı yönünden en önemli husus, cezaya konu olan fiilin işlendiği tarihtir.

Zamanaşımı bu tarihe göre belirlenmektedir. Buna göre İPC’ye konu fiilin işlenme tarihi, yasada belirlenen yükümlülüğün yerine getirilmesi gereken sürenin son günüdür.

İdari para cezaları ilgiliye tebliğ edilmekle tahakkuk ettiğinden, idari para cezasına konu fiilin tahakkuk zamanaşımına girip girmediği, fiilin işlendiği tarihte geçerli mevzuattaki zamanaşımı süresi dikkate alınarak belirlenecektir.

Bu anlamda 1 Ekim 2008 tarihi bir milat oluşturmaktadır. 30.09.2008 ve öncesi bir tarihe ait fiiller için tahakkuk zamanaşımı 5 yıldır. Yani bu tarih ve öncesinde işlenmiş bir fiil sebebiyle ilgililere 5 yıl içerisinde ceza tebligatı yapılmamışsa, İPC tahakkuk zamanaşımına uğramıştır. Dolayısıyla ilgiliye tebligat yapılamayacak ve tahsil edilemeyecektir.

01.10.2008 ve sonrası bir tarihte işlenen fiiller için tahakkuk zamanaşımı süresi, fiilin işlendiği tarihten itibaren on yıldır.

Örneğin sigortalı işe giriş bildirgesinin son verilme tarihi 21.10.2008 olduğu halde verilmemiş ise, bu fiilden dolayı İPC uygulanabilmesi için, işverene en geç 21.10.2018 tarihinde tebliğ edilmiş olması gerekir.

İPC uygulamasında bir diğer zamanaşımı türü ise tahsil zamanaşımıdır. Bir İPC’nin ilgiliye tebliğ edilmesi tahakkuk için yeterlidir. Fakat tahakkuk eden İPC’nin ödenmemesi ihtimali de bulunmaktadır. Bu durumda ilgili İPC sonsuza kadar takipte kalmayacak, ödeme süresinin sona erdiği tarihi takip eden yıl başı itibariyle 10 yıl sonunda zamanaşımına uğrayacaktır.

Örnek: ABC Ltd.Şti.’ne 12.04.2023 tarihinde tebliğ edilen İPC’nin 15 günlük sürenin sona erdiği 27.04.2023 tarihinde ödenmesi gerekir. Söz konusu İPC’nin ödenmemesi halinde tahsil zamanaşımı, 31.12.2033 tarihinde dolmuş olacaktır.

SGK denetimlerinde ceza yememek için nelere dikkat edilmeli?

SGK tarafından işyerlerine yönelik denetimleri şu başlıklar altında toplamak mümkündür;

İhbar ve şikayet üzerine yapılan denetimler

Asgari işçilik (ihale, inşaat ve diğer) denetimleri

İş kazası ve meslek hastalığı denetimleri

Diğer denetimler

Söz konusu denetim ve incelemeler kapsamında idari para cezalarına muhatap olmamak için;
5510 sayılı Kanuna göre yapılması gereken bildirimlerin zamanında ve usulüne göre yapılmış olması,

Sigortalılara ödenen ücretlerle SGK’ya bildirilen ücretlerin birbiriyle uyumlu olması,

Prime tabi tutulması gereken ücret unsurların primleştirilmiş olması

İşyeri kayıt ve belgelerinin kendi içerisinde tutarlı olması,

Personel tarafından imzalanması gereken bordro ve diğer belgelerin imzalı olması,

SGK denetim elemanınca istenen belgelerin 15 günlük ibraz süresi içerisinde incelemeye sunulması,

Diğer kamu kurumlarına verilen bilgi ve belgelerle SGK’ya yapılan bildirimlerin birbirini doğrular nitelikte olması,

Denetimlerde düzenlenecek kayıt inceleme tutanağı imzalanırken danışman eşliğinde imzalanması, gerekli ihtirazi kayıtların düşülmesi yerinde olacaktır.

İdari para cezası, SGK teşviklerini etkiler mi?

Evet, doğrudan etkiler. Türkiye’de uygulanan istihdam teşviklerinin pek çoğunda, SGK’ya işverenin borcu bulunmama şartı aranmaktadır.

Engelli teşviki, AR-GE teşviki ve İŞKUR işbaşı eğitim programları bu kuralın dışındadır. Bunların haricindeki prim indirimlerinden yararlanabilmek için işyerinin İPC ve prim borcu bulunmaması gerekmektedir. 

İhaleye girişte idari para cezası borcu engel olur mu?

Evet, ihalelere girişte istenen Borcu Yoktur Yazısı verilirken İPC borcu görünmekte ve ihaleye girişe engel oluşturmaktadır.

Hizmet tespitlerinde işveren için hangi cezalar uygulanır?

İşverenler tarafından SGK’ya bildirilmeyen kişiler, SGK’ya şikayet veya dava yoluyla hizmet tespiti yaptırabilmektedir. Bu durumda işverenler aleyhine idari para cezaları söz konusu olmaktadır.

Kişinin bir işyerinde hizmet sözleşmesi kapsamında çalıştığı fakat işverence sigorta bildiriminin yapılmadığı SGK denetim elemanları veya mahkeme kararı doğrultusunda tespit edilebilmektedir.

Bu durumda işveren hakkında uygulanan cezalar;

Sigortalı işe giriş bildirgesinin yasal süresinde verilmemesi sebebiyle 2 asgari ücret tutarında (2023 yılı için 2 x 10.008 = 20.016 TL)

Aylık prim ve hizmet belgesinin verilmemiş olması sebebiyle hizmet tespiti yapılan her ay için 2 asgari ücret tutarında,

Hizmet tespiti mahkeme kararıyla değilde SGK denetim elemanınca sağlanmışsa, ilk iki maddedeki cezaya ilaveten, işyeri kayıtlarının geçersizliği sebebiyle ayrıca hizmet tespiti yapılan her bir ay için bir asgari ücret tutarında İPC uygulanır.

İdari para cezalarından şirket ortak ve yöneticileri sorumlu mudur?

SGK tarafından düzenlenen İPC’ye karşı şirket ortakları ve üst düzey yöneticileri şahsi mal varlıkları ile de sorumludur. Fakat bu sorumluluğun başlayabilmesi için işveren şirket tarafından İPC borcunun ödenmemiş olması gerekir. Buna göre;

Anonim şirket yönetim kurulu üyeleri ve üst düzey yöneticileri görevde bulundukları sürede tahakkuk eden İPC’lerden dolayı sorumludurlar. Görevleri sona erse bile kendi görev süreleri içerisinde tahakkuk eden İPC’lerden sorumlulukları devam edecektir.

Limited şirket ortakları, İPC’lerden hisseleri oranında sorumludurlar. Hisse devri durumunda devreden ve devralan ortak, devir öncesi tahakkuk eden İPC borcundan müteselsilen sorumludur.

5510 sayılı kanun, şirket üst düzey yöneticilerini İPC’lere karşı sorumlu tutarken, bu üst düzey yöneticilerin kimler olduğunu açıkça belirlememiştir. Bu açıdan konuya bir açıklık getirilmesi yararlı olacaktır.